اسناد نوشته‌هایی عادی و رسمی هستند که می‌توان از آنها برای اثبات ادعا در دادگاه استفاده کرد. قانون اسناد را با توجه به وجاهت قانونی و میزان لازم الاجرا بودنشان تقسیم بندی کرده است. هر کدام از این اسناد، نحوه تنظیم و آثار حقوقی متفاوتی با هم دارند.

در این مقاله به معرفی انواع سند و تفاوت‌های آن ها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

سند چیست؟

قانون مدنی در ماده 1284 در تعریف سند گفته است: «سند، عبارت است از، هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع، قابل استناد باشد» بنابراین سند وسیله‌ای است که می‌توان برای اثبات یک دعوا در دادگاه از آن استفاده کرد و محکم‌ترین ادله اثبات دعوا به شمار می‌آید. مخصوصا در مواقعی که بحث اثبات مالکیت در میان باشد.

بنابراین تعریف، سند باید دو ویژگی داشته باشد که بتوان آن را به عنوان دلیلی در دادگاه اثبات کرد:

• مکتوب بودن سند. یعنی گفته‌های شفاهی فرد یا دیگران، اعتباری ندارد.
• رسمی بودن و معتبر بودن سند که بتوان از آن در دادگاه استفاده کرد. بنابراین نوشته‌هایی که فاقد وجاهت قانونی هستند، سند محسوب نمی‌شوند.

انواع سند از حیث قدرت اجرایی

اسناد با توجه به قدرت اجرایی و وجاهت قانونی که دارند، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه ذکر خواهد شد:

اسناد رسمی

مهمترین و قوی‌ترین اسناد، سندهای رسمی هستند. این اسناد در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی و یا به وسیله مامورین رسمی تنظیم شده‌اند. کسانی که بر اساس قوانین و مقررات اجازه و صلاحیت تنظیم سند را دارند. سندهای رسمی می‌توانند به تنهایی برای اثبات ادعاها مورد استناد قرار گیرند.

سند عادی

سندهایی که به شکل بالا تنظیم نشده باشند، اسناد عادی هستند. این اسناد توسط اشخاص معمولی یا وکیل آنلاین آن‌ها نوشته و امضا شده‌اند و دو شاهد نیز آن را امضا کرده‌اند. هر چند قانون اسناد عادی را پذیرفته است اما از لحاظ اعتبار به مستحکمی اسناد رسمی نیستند. در صورتی که برای اثبات ادعا از آنها استفاده شود، می‌بایست ادله دیگری نیز به همراه آن ارائه کرد.

اسناد لازم الاجرا

آن دسته از اسنادی که بدون نیاز به مراجعه دادگاه و صرفا با مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک، قابل اجرا هستند؛ اسناد لازم الاجرا نامیده می‌شوند. مانند اسناد بدهی که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده‌اند.

اسناد در حکم لازم الاجرا

اسناد عادی مثل چک، قراردادهای بانکی، اظهارنامه‌هایی برای بدهی مالک و مواردی از این دست، در حکم سند لازم الاجرا هستند. یعنی نیازی به مراجعه به دادگاه برای اجرایی شدن آنها نیست.

اسناد ملکی

اسناد ملکی آن دسته از سندهایی هستند که نشان دهنده نوع مالکیت بر یک ملک می‌باشند. سندهای ملکی با توجه به انواع مالکیت، متنوع هستند که مهمترین آنها به شرح زیر است:

سند مشاع

سندی است که چند نفر به صورت همزمان مالک یک ملک هستند. تمام حقوق مربوط به ملک به صورت مشترک میان آنها تقسیم می‌شود.

سند مفروز

زمانی که ملک مشاع تفکیک شده و برای هر کدام از مالکین یک سند جداگانه صادر شود؛ به آن سند مفروز گفته می‌شود.

سندهای منگوله دار

این اسناد، قدیمی‌ترین نوع سندهای مالکیت بود که بسیار معتبر هستند. سندها سیم و سرب شده و چیز شبیه منگوله دارد که به همین دلیل به سند منگوله دار معروف شده است. امروزه دیگر سند منگوله دار صادر نمی‌شود و کسانی که دارای این سند هستند، می‌توانند آن را به سند تک برگی تبدیل کنند.

سند اعیان

زمانی که فرد فقط مالکیت ساختمان را داشته باشد، سند اعیان به او تعلق می‌گیرد. این سند برای ملک‌های اوقافی و برای آپارتمان‌ها صادر می‌شود. زیرا آنها مالکیتی بر زمین اصلی ندارند.

سند عرصه

سند عرصه نقطه مقابل سند اعیان بوده و به معنی مالکیت بر زمینی است که ساختمانی روی آن بنا شده است.

سند وقفی

بخشی قابل توجهی از املاک در کشور ما، وقفی هستند. این دسته املاک اسناد و قوانین مخصوص به خود را دارند. همچنین محدودیت‌هایی برای خرید و فروش دارند. مالکیت این اسناد با اداره اوقاف است.

سند ورثه‌ای

زمانی که مالک فوت کرده و ورثه هنوز اقدام به گرفتن سند جدید برای خود نکرده باشند، سند ورثه ای نامیده می‌شود. این اسناد نیز محدودیت‌هایی در خرید و فروش دارند و باید رضایت همه ورثه موجود باشد.

سند شش دانگ

به گفته مشاوره حقوقی ملکی کامل‌ترین نوع سند ملکی شش دانگ است. یعنی فرد علاوه بر مالکیت زمین و ساختمان مالک فضای بالای سر و زیر زمین خود نیز می‌باشد.

اسناد شورایی

نوعی از اسناد عادی هستند که برای زمین‌های کشاورزی صادر شده‌اند. این اسناد به وسیله شورای محل تایید و امضا شده‌اند. این اسناد حاوی حدود و مرزهای زمین‌های کشاورزی است که بعد از اصلاحات ارضی میان مردم تقسیم شده است.

سند تک برگی

جدیدترین نوع اسناد، سند تک برگی است که تمامی اطلاعات مندرج در آن به صورتی تایپی نوشته شده است. این اسناد دارای شماره سریال و علامت هولوگرام قوه قضاییه هستند.

سند تک برگی معتبرترین اسناد محسوب شده و غیر قابل جعل و کلاهبرداری هستند. از ویژگی‌های قابل توجه سند تک برگ این است با هر انتقال مالکیت، یک سند جدید برای مالک جدید صادر می‌شود.